Genderbewust en inclusief schrijven: tips en voorbeelden

‘Na een heerlijke zomer staat elk van onze medewerkers weer klaar om zijn klanten blij te maken. Met man en macht blijven we ons inzetten voor meer gebruiksvriendelijkheid en een betere customer experience. Want je klant is het waard dat je hem in de watten legt.’

Heb jij je geërgerd aan deze intro?

Snappen we. Want naast de wollige taal is ze wel heel mannelijk geschreven.

In deze blog:

• Weinig teksten zijn echt inclusief
• Wie zich ergert, wordt geen klant
• Praktische tips voor genderbewuste taal
  • Omzeil hij/zijn/hem
  • Spreek iedereen aan met je aanhef
  • Let op met spreekwoorden
• Maak werk van inclusiever schrijven

Weinig teksten zijn echt inclusief

Hopelijk is het niet zo erg gesteld met de teksten van de organisatie waarvoor je werkt. En toch is het onwaarschijnlijk hoe vaak teksten allesbehalve inclusief zijn.

Misschien ook die van jou.

Niet dat we met een vingertje willen wijzen, want ook wij slaan de bal soms nog mis.

Dat doen we, en jij ongetwijfeld ook, niet met opzet. Maar wel onbewust. Omdat niet-inclusieve taal nu eenmaal al zo lang zit ingeburgerd in ons taalgebruik.

Mannelijke zit diep ingebakken

In het Nederlands hebben mannelijke vormen vaak de overhand.

Zo is meer dan 95% van de spreekwoorden en gezegden waarin sprake is van een man of vrouw, mannelijk. Zoals die ‘met man en macht’ uit de intro. (Verder in dit artikel geven we nog meer voorbeelden.)

Daarnaast grijpen we vaak automatisch terug naar mannelijke verwijswoorden. Ook als je niet uit de tekst kan afleiden of die persoon zich als man identificeert.

Zoals in dit voorbeeld:

‘Een leerling kan worden geweigerd als hij zijn inschrijfgeld niet heeft betaald.’

Het gaat hier om een algemene regel, waarbij de genderidentiteit van de leerling geen rol speelt. Dus waarom dan altijd een mannelijk beeld oproepen? (Trucjes voor hoe je omgaat met zo’n zin, lees je wat verder in dit artikel.)

Wie zich ergert, wordt geen klant

Waarom genderinclusief schrijven zo belangrijk is?

Omdat het ervoor zorgt dat iedereen zich kan herkennen in je tekst. Of ze zich nu identificeren als vrouw, non-binair of man. En dat is op zich al reden genoeg.

Maar er kleeft ook een commercieel voordeel aan vast. Doe je het niet, dan strijk je een hele hoop mensen tegen de haren in.

Die groep voelt zich niet alleen niet aangesproken, ze ergert zich waarschijnlijk aan je taalgebruik. En dus ook aan je organisatie, omdat je zo’n taal gebruikt. En wie zich aan je ergert, wordt niet snel klant.

Praktische tips voor genderbewuste taal

Omzeil hij/zijn/hem

Weet je nog die zin van hierboven?

‘Een leerling kan worden geweigerd als hij zijn inschrijfgeld niet heeft betaald.’

Hoe maak je hier een genderbewuste zin van? Zonder ‘hij’ te vervangen door ‘hij of zij’. Want dat klinkt gekunsteld en spreekt bovendien onze non-binaire medemensen niet aan. Of ‘zijn’ te vervangen door ‘haar/zij/hun’, want ook dat is niet echt vlot leesbaar.

Met andere woorden: hoe schrijf je inclusief én duidelijk?

1. Zeg ‘je/u’

Spreek niet over je lezer, spreek je lezer rechtstreeks aan. In de tweede persoonsvorm, met ‘je’ of  ‘u’.

✖ Een leerling kan worden geweigerd als hij zijn inschrijfgeld niet heeft betaald.
✔ Als leerling kan je worden geweigerd als je je inschrijfgeld niet hebt betaald.

2. Kies voor het meervoud

✖ Een leerling kan worden geweigerd als hij zijn inschrijfgeld niet heeft betaald.
✔ Leerlingen kunnen worden geweigerd als ze hun inschrijfgeld niet hebben betaald.

3. Vervang het bezittelijk voornaamwoord (of laat het weg)

✖ Elke professor moet zijn studenten de mogelijkheid geven om hun werk digitaal in te leveren.
✔ Elke professor moet (de) studenten de mogelijkheid geven om hun werk digitaal in te leveren.

Spreek iedereen aan met je aanhef

Zet in de aanhef van je brief of mail niet: ‘Beste mevrouw of meneer,’

Focus eerder op iemands rol:

• ‘Beste abonnee’
• ‘Beste reiziger’
• ‘Beste inwoner’

Of gebruik gewoon iemands voornaam:

• ‘Dag Karl’
• ‘Hey Els’

Let op met spreekwoorden

Zoals:

• Als één man
• Mankracht
• Op de man af
• Verman je
• Jan en alleman
• Stuurmanskunst

Genderneutrale alternatieven:

• Als één man Unaniem
• Mankracht Medewerkers
• Op de man af Zonder omwegen
• Verman je Houd moed!
• Jan en alleman Iedereen
• Stuurmanskunst Stuurkunst

Gebruik ook geen woorden die een functiebeperking aanduiden in een negatieve context:

• Hij is blind voor de gevolgen van zijn acties.
  Hij beseft niet dat zijn gedrag gevolgen heeft.
• Als je niet weet wat dat betekent, ben je een mongool.
  Als je niet weet wat dat betekent, ben je waarschijnlijk niet heel slim.

Maak werk van inclusiever schrijven

Inclusief schrijven gaat natuurlijk over meer dan bovenstaande tips. Kweek de reflex om na te denken of je woordkeuze mogelijk kwetsend kan zijn voor een bepaalde groep. Doe geen aannames. En streef naar diversiteit binnen je team.

Je gaat fouten maken, en dat is oké. Leer ervan.

In onze opleiding wervend schrijven voor internet krijg je nog meer voorbeelden en praktische tips om betere en inclusieve teksten te schrijven.